GEOLOŠKE I MORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE TERENA
U mlađem pleistocenu za vrijeme zadnje oledbe Visoki Središnji Dinaridi bili su zahvaćeni glacijacijom. U tom završnom razdoblju pleistocena, kada je temperaturazraka bila niža u prosjeku približno za oko 10 do 12°C a količina padalina manja za oko 30% od današnje, vršni dijelovi planinskih masiva Bjelašnice i Visočice u Visokim Središnjim Dinaridima bili su zaleđeni. Posljednji glacijal virm ili virmski glacijal u Europi počeo je prije 70 000 godina, prestao prije 10 000 godina, trajao je,dakle, oko 60 000 godina. Gornjolukomirski, Umoljanski i ledenjak Dugog polja mijenjali su reljef južnih padina planine Bjelašnice. U području Mrkovalja ledenjačke mase glečera Dugog polja i Hajvaza su se spajale tvoreći Gornjolukomirski ledenjak. Čelo Gornjolukomirskog ledenjaka bilo je u blizini sela Gornji Lukomir, na visini od oko 1400 m, gdje je danas okršeno korito povremenog toka Suhe. Ledenjačkim jezikom ovog ledenjaka, koji se topio niz strmo viseće korito Suhe prema Rakitnici, završavala je serija fjeldskih ledenjaka južne Bjelašnice. Ledenjak se topio na samoj granici gornjih strana kanjonske doline Rakitnice i ispolirao kršku podlogu proširivši gornje – više strane doline Suhe. Čeone morene su ovdje, usljed izrazitog nagiba strana i intenzivnih fluviodenudacijskihi krških procesa, destruirane i odnešene duboko u kanjonsku dolinu. U sjeverozapadnom Oblju ispod strmih sjevernih padina Rasuhe otkriven je fosilni cirk na visinama od oko 1630 m n/v. To je bilo mjesto nastanka kratkog ledenjaka dužine oko 1 km koji se nedaleko na niže u području Mrkovalja spajao sa Gornjolukomirskim glečerom. Egzaracijom spomenutog Rasuškog ledenjaka oblikovana je subvertikalna glacijalna stepenica visine oko 25 m jasno vidljiva u padinskom reljefu Oblja. Tragovi ledenjaka Umoljanskog dola čije je postojanje evidentirano na OGK –100 na dužini od 2 km reljefno su danas, predstavljeni brežuljcima koji podsjećaju na drumline (područje sela Umoljani), eratičkim blokovima i dolinom koja ima forme valova.
KULTURNI KRAJOLIK LUKOMIRA
Na osnovu stećaka koji se nalaze u selu i koji potiču iz 14. i 15. stoljeća, vjeruje se da je selo bilo naseljeno i prije više stotina godina. Smatra se da su današnji stanovnici sela potomci ovčara iz hercegovačkih sela Kamen i Žulj iz okolice Stoca, koji su zbog iznimno bogatih pašnjaka ovdje ljeti čuvali velika stada ovaca. Gradeći prvo sezonska naselja (stanove), koja su poslije prerasla u stalno selo, a najvećim su se dijelom ovdje naseljavali ljudi iz plemena Čomora i Masleša, koji su i danas najbrojnije obitelji u Gornjem Lukomiru. Selo je jedinstveno po kamenim kućama prekrivenim hrastovom, jelovom i bukovom šimlom. Kuće imaju četvrtastu osnovu sa ložištem u sredini, a na kamenim zidovima postavljeni su mali prozori. Prilikom izgradnje domova stanovnici su se prilagodili posebnostima terena i surovoj planinskoj klimi.
Selo Lukomir (Gornji Lukomir), proglašeno je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čine objekti smješteni u selu Lukomir (96 objekata, od čega 46 stambenih objekata, 49 privrednih objekata i objekat bivše škole), nekropola sa 18 stećaka na lokalitetu Vlaško groblje i nekropola sa devet stećaka na lokalitetu Jezerine.
KAKO DOĆI DO LUKOMIRA ?
Selo pripada Općini Konjic, a do njega se može doći iz dva pravca – iz Konjica i Sarajeva. Od Konjica je udaljen oko 30 kilometara, dok je od Sarajeva Lukomir udaljen 45 kilometara. Vožnja od centra Sarajeva do Lukomira, putem koji vodi preko Babinog dola na Bjelašnici, traje oko sat i pol vremena. Veći dio puta je asfaltiran, a zadnjih 11 kilometara je vijugava makadamska cesta koja prvo vodi kroz ogoljene kraške krajolike, a potom kroz pejzaže sa cvijetnim livadama. Pješice je do sela moguće doći i preko dvije planinarske staze, koje kreću iz sela Umoljani na Bjelašnici. Sa vidikovaca iznad sela pogled se pruža na vijenac planine Visočice, koja se obrušava u kanjon rijeke Rakitnice, koji je jedan od najdublji u Evropi.
